เมื่อพูดถึงดอกไม้ประดิษฐ์จากต้นโสน คงหนีไม่พ้นที่จะคิดถึงฝีมือช่างดอกไม้ประดิษฐ์ชาวอยุธยา ด้วยความสวยงามที่คงไว้ซึ่งเอกลักษณ์ท้องถิ่น สืบสานจากรุ่นสู่รุ่นมากว่า 100 ปี
ดอกไม้ประดิษฐ์จากต้นโสนถือเป็นงานประดิษฐ์ที่ต้องอาศัยความชำนาญเฉพาะด้าน ต้องมีความมานะอดทนอย่างจริงจัง ที่สำคัญต้องใจรัก เรียนรู้ ฝึกฝน “คุณจินตนา คชชา” หรือคุณปุ้ม หนึ่งในผู้ประดิษฐ์ดอกไม้จากต้นโสน เจ้าของแบรนด์ “คชชา” เป็นหนึ่งในนั้นเช่นกัน
เส้นทางสู่การเป็นเซียนดอกไม้ประดิษฐ์ เริ่มจากชีวิตที่หักเหจากแม่ค้าขายข้าวแกง เพราะต้องขายบ้านซึ่งเป็นที่ตั้งร้าน เพื่อเป็นทุนการศึกษาของลูก จำเป็นต้องรีบมองหาอาชีพใหม่เพื่อหล่อเลี้ยงครอบครัว ขณะนั้นอาชีพประดิษฐ์ดอกไม้จากต้นโสนของตำบลบ้านกรด อำเภอบางประอิน จังหวัดพระนครศรีอยุธยากำลังได้รับความนิยม มีออเดอร์จากต่างประเทศมากมายสามารถทำงานที่บ้านแถมมีรายได้จึงเป็นทางเลือกให้คุณปุ้มยึดเป็นอาชีพ
“การเริ่มอาชีพใหม่ไม่ใช่เรื่องง่าย แล้วยิ่งมาทำดอกไม้ประดิษฐ์จากต้นโสนที่เราไม่เคยทำมาก่อน มันเป็นเรื่องยากมากอย่างดอกมะลิขยาย พี่ปุ้มต้องใช้เวลากว่า 1 ปี ฝึกฝนฝีมือตัวเองทุกวัน อาศัยเรียนรู้จากเพื่อนบ้านในละแวก ทำผิดทำถูกไม่รู้กี่พันดอก แต่สู้ พยายามสุดตัวจากดอกมะลิขยายก็เริ่มมองหาแบบอื่น 1 แบบ ใช้เวลาฝึกฝนประมาณ 1 ปี เหมือนเดิม ลองผิดลองถูกทำไปเรื่อยๆ เพราะถ้าจะทำขายแบบเดียวมันน้อยไป รองรับความต้องการของตลาดไม่ได้ ตอนนี้ที่ทำขายมีหลากหลายแบบมาก อย่างดอกกุหลาบ ดอกมะลิซ้อน ดอกลิลลี่ หรือดอกเยอบีร่า บางทีก็แล้วแต่ออเดอร์ลูกค้า บ้างให้ย้อมสี สีจะใช้สีย้อมกก ไม่เป็นอันตราย”
จุดเด่นที่ส่งให้ดอกไม้ประดิษฐ์จากต้นโสนของแบรนด์ “คชชา” ได้รับความนิยม คือ ความสวยงาม ประณีตบรรจง และที่สำคัญ ใช้ประโยชน์ได้อย่างเหมาะสม สร้างชื่อให้เป็นที่รู้จักมากขึ้นเรื่อยๆ
นอกจากนั้น ด้วยฝีมือการประดิษฐ์ก็โดดเด่นคว้ารางวัลชนะเลิศระดับจังหวัด จากโครงการเชิดชูเกียรติคนกองทุนพัฒนาบทบาทสตรี จึงไม่แปลกที่ออเดอร์จะเริ่มหลั่งไหลเข้ามาไม่ขาดสาย คุณปุ้มไม่รอช้ารีบกระจายรายได้สู่แรงงานในชุมชนทันที เป้าหมายหลักคือกลุ่มผู้สูงวัยแต่ฝีไม้ลายมือยังเฉียบ รองลงมาคือกลุ่มที่มีอายุเกินโรงงานกำหนด เพราะไม่อยากให้กลุ่มแรงงานในพื้นที่เกิดการว่างงาน การหันมาทำดอกไม้ประดิษฐ์ จะช่วยให้มีรายได้จุนเจือครอบครัว ที่สำคัญเมื่อกระจายงานลงไปแล้ว คุณปุ้มเองก็สามารถผลิตออเดอร์ได้ตามเวลา
“ธุรกิจโตคนเดียวไม่ได้ ต้องแบ่งปันช่วยเหลือกัน การเติบโตถึงจะมั่นคงยั่งยืน อย่างการประดิษฐ์ดอกไม้จากต้นโสน ความสวยงามของดอกไม้ก็ขึ้นอยู่กับความถนัด แต่ละคนก็เชี่ยวชาญแตกต่างกัน อย่างพี่ปุ้มจะถนัดประดิษฐ์ดอกมะลิขยาย อีกคนอาจจะถนัดประดิษฐ์ดอกกุหลาบ เวลามีออเดอร์จึงแบ่งตามความถนัด เพื่อให้ได้มาตรฐานความสวยงาม จากแนวคิดนี้แรงงานในชุมชนให้ความสนใจมาก ปัจจุบันจึงมีกลุ่มแรงงานกว่า 20 ครัวเรือนทีเดียวที่เข้าร่วม”
สำหรับช่องทางการตลาด ส่วนใหญ่แล้วจะผลิตตามออเดอร์เพื่อส่งต่อให้พ่อค้าคนกลาง กระจายไปจำหน่ายยังต่างประเทศ แต่ช่วงหลังๆ ด้วยเศรษฐกิจ ยุคสมัยเปลี่ยนไป ความนิยมก็เริ่มลดน้อยถอยลง จึงต้องมีการปรับตัวเพื่อความอยู่รอด เน้นขยายช่องทางการจัดจำหน่ายผ่านระบบออนไลน์ และลงพื้นที่ออกร้านตามงานต่างๆ หรือการออกแบบสินค้าให้เข้ากับเทศกาล พิธีการ อาทิ วันพ่อ-วันแม่ ปีใหม่ ลอยกระทง สงกรานต์ และงานศพ เป็นต้น จัดประดับตกแต่งเป็นแจกัน กระเช้า จับช่อ พวงมาลัย พวงหรีด เป็นต้น ปรากฏว่ากระแสตอบรับดีมาก
ด้วยวัตถุดิบหลักคือต้นโสนจะออกตามฤดูกาล 1 ปีมีครั้งเดียว ช่วง ส.ค. – ต.ค. คุณปุ้มจึงจำเป็นต้องตุนสต็อกเก็บไว้ เฉลี่ยต่อครั้งกว่า 1 แสนต้น โดย 1 ต้น สามารถนำมาประดิษฐ์ดอกไม้ได้ประมาณ 3-4 ดอก ถ้าต้นไหนไม่ได้มาตรฐานก็ดัดแปลงไปทำฐานกระทง หรือเฉือนจับดอกย้อมสีใส่พวงหรีด เศษกลีบจากดอกใหญ่ก็จับดอกเล็กเสียบก้านขายคู่อโลเวร่า เรียกได้ว่าแทบไม่ทิ้งส่วนไหนเหลือเป็นขยะ
“การสต็อกวัตถุดิบถือเป็นความเสี่ยงเหมือนกัน เพราะเราไม่รู้เลยว่าในแต่ละปีจะมีคำสั่งซื้อเท่าไร แต่เท่าที่ผ่านมาไม่เคยมีนะที่ไม่หมด พยายามหาวิธี ทั้งการออกแบบ การเพิ่มช่องทางกระจายสินค้าให้โดนใจคนซื้อมากที่สุด ขายให้เกลี้ยง จะมีบ้างบางปีที่ไม่ต้องสต็อกของ เพราะเข้าไปช่วยกลุ่มที่เขาขายไม่ได้ เอาวัตถุดิบเขามาใช้แทนหรือบางทีออเดอร์มาดอกไม้ประดิษฐ์ที่ลูกค้าต้องการตรงกับอีกกลุ่ม เราก็แนะนำไป ถือเป็นการช่วยเหลือเกื้อกูลซึ่งกันและกันให้สังคมน่าอยู่”
นอกจากเป็นแหล่งผลิตดอกไม้ประดิษฐ์จำหน่ายแล้ว แบรนด์ “คชชา”ยังถือเป็นศูนย์การเรียนรู้ขนาดย่อม ประชาชนทั่วไปหรือนักศึกษามักจะแวะเวียนมาฝึกฝนเรียนรู้ คุณปุ้มก็จัดเต็มถ่ายทอดวิชาแบบไม่กั๊กแถมไม่คิดค่าใช้จ่าย ไม่คิดค่าเสียเวลา ทุกอย่างทำเพราะใจรักล้วนๆ โดยหวังอยากจะสืบสานภูมิปัญญาท้องถิ่นนี้ให้คงอยู่ ให้รุ่นลูกรุ่นหลานได้มีอาชีพติดตัวไว้ทำมาหากินต่อไป
อย่างไรก็ตาม ธุรกิจมีขึ้นย่อมมีลง ช่วงหลังๆ ไม่กี่ปีที่ผ่านมา ดอกไม้ประดิษฐ์จากต้นโสนได้รับความนิยมน้อยลงมาก แม้จะพยายามหาลู่ทาง ปรับกลยุทธ์สู้สุดตัว ออเดอร์ที่เข้ามาก็กระเตื้องขึ้นไม่มากนัก ชุมชนเริ่มขาดรายได้ แต่อยู่มาวันหนึ่งก็ได้รับการติดต่อจากสถาบันการเงินเฉพาะกิจของรัฐบาล อย่างธนาคารพัฒนาวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อมแห่งประเทศไทย (ธพว.) หรือSME D Bank เข้ามาช่วยสนับสนุนขยายช่องทางตลาด ด้วยการพาไปจับคู่ธุรกิจกับบริษัทเอกชนที่มีความจำเป็นต้องใช้ดอกไม้ประดิษฐ์ ทำให้ได้รับออเดอร์จากคู่ค้ารายใหม่
“SME D Bank ติดต่อขอเข้ามาดูงาน พี่ปุ้มก็คิดว่าคงจะพาพนักงานมาฝึกลองทำดอกไม้ประดิษฐ์เหมือนหน่วยงานอื่นๆ ที่ผ่านมา แต่ไม่ใช่เลย แบงก์มาดูงานโดยพาบริษัทที่ต้องการสั่งซื้อมาด้วย ให้มาคุยมาติดต่อกับเราโดยตรงไม่ต้องผ่านใคร พอลูกค้ามาเห็นว่าดอกไม้ประดิษฐ์ที่ทำมีคุณภาพ ทุกดอกได้มาตรฐานแม้จะทำด้วยมือ ไม่เชื่อก็ต้องเชื่อ พี่ปุ้มได้ออเดอร์วันนั้นเลย ดีใจมาก เป็นหน่วยงานที่เข้ามาแล้วทำให้เรารู้สึกอบอุ่นใจ เข้ามาช่วยแบบไม่หวังอะไรจริงๆ เกือบ 20 ปี ไม่เคยได้รับอะไรแบบนี้ ไม่ใช่ลูกค้าแบงก์ ไม่เคยรู้จัก แต่เข้ามาช่วยเหลือสนับสนุนเต็มที่”
แบรนด์ “คชชา” และ SME D Bank ยังร่วมกันจัดโครงการ “สานฝัน ฝึกอาชีพ สร้างรายได้” เพื่อสร้างคุณภาพชีวิตที่ดีให้แก่ผู้ด้อยโอกาส ไม่ว่าจะเป็นกลุ่มสตรี เยาวชน ผู้ว่างงาน คนพิการ และผู้สูงอายุ ในพื้นที่ ต.บ้านกรด อ.บางปะอิน จ.พระนครศรีอยุธยาได้เรียนรู้การทำดอกไม้ประดิษฐ์ นำไปสู่การมีอาชีพ มีรายได้ พึ่งพาตัวเองได้ สามารถดำรงอยู่ในสังคมอย่างมีความสุข 
นอกจากการฝึกอาชีพให้แล้ว ธนาคารยังได้จับคู่เชื่อมโยงการผลิตและช่องทางตลาดกับลูกค้าของธนาคาร โดยประสานกับคุณนัยรัตน์ หริพจน์ทวีกุล บริษัท หริกุล กรุ๊ป จำกัด เจ้าของผลิตภัณฑ์สปา แบรนด์ “Mt.Sapola” รับซื้อผลิตภัณฑ์ที่ได้จากการฝึกอบรมอาชีพทั้งหมด
สำหรับอนาคตของผู้ประกอบการคนตัวเล็กอย่างแบรนด์ “คชชา” วาดฝันไว้ คือยกระดับเป็นโรงงานอุตสาหกรรมเล็กๆ เพื่อเป็นจุดศูนย์กลางสร้างรายได้กระจายสู่แรงงานในชุมชนท้องถิ่น ดูแลผู้สูงอายุ คนตกงาน ร่วมทั้งเพื่อสืบสานภูมิปัญญาการ “ประดิษฐ์ดอกไม้จากต้นโสน” ให้คงอยู่คู่จังหวัดพระนครศรีอยุธยา
“ทำธุรกิจไม่ว่าจะทำอาชีพอะไร ต้องตั้งใจ ทำจริง รักในสิ่งที่เราเลือก อย่าหยุดไขว้คว้าหาความรู้เพิ่มเติม ไม่ต้องแข่งกับใครแข่งกับตัวเราเองดีที่สุด อย่างเงินทุนได้มาอย่าเอาไปใช้ผิดประเภทเพราะการทำธุรกิจ จำเป็นต้องมีเงินทุนสำรองไว้สำหรับเป็นทุนหมุนเวียน ถ้าวันไหนทุนหมด ไม่ใช่แค่เราที่ไม่รอด แรงงานที่เราจ้างเขาจะได้รับความเดือดร้อนไปด้วย จะเกิดคลื่นกระทบไปหมด ต้องระวัง” คุณจินตนา ทิ้งท้าย
ข้อมูลเพิ่มเติม:ชื่อกิจการ : แบรนด์ “คชชา” ชื่อผู้ประกอบการ : คุณจินตนา คชชา หรือ ปุ้มเบอร์ติดต่อ : 085-420-8042 Facebook : ดอกไม้ประดิษฐ์ จาก ต้นโสน
